Türkiye’de sosyal devlet anlayışının bir yansıması olarak emeklilere ve bazı kamu çalışanlarına ödenen bayram ikramiyesi, her dini bayram öncesinde gündeme gelen önemli bir konudur. Özellikle Ramazan ve Kurban Bayramı öncesinde, bayram ikramiyesinin ne kadar olacağı, kimlerin bu ikramiyeden yararlanacağı ve en çok da bu ödemenin vergiye tabi olup olmadığı sorusu kamuoyunda sıklıkla merak edilmektedir. Bu yazıda, bayram ikramiyesinin vergi boyutu başta olmak üzere; kapsamı, hukuki altyapısı, uygulamadaki durumu ve detaylarına yer verilecektir.
Bayram İkramiyesi Nedir?
Bayram ikramiyesi, Türkiye’de emeklilere ve belirli hak sahiplerine dini bayramlar öncesinde devlet tarafından yapılan nakdi ödemelerdir. Bu uygulama ilk kez 2018 yılında hayata geçirilmiş ve o tarihten bu yana her Ramazan ve Kurban Bayramı öncesi olmak üzere yılda iki defa ödenmektedir. Amaç, emeklilerin bayram ihtiyaçlarını karşılamalarına yardımcı olmak, ekonomik destek sunmak ve sosyal dayanışmayı güçlendirmektir.
Bayram İkramiyesi Kimlere Ödenir?
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Emekli Sandığı kapsamında maaş alan çeşitli gruplar bu ödemeden yararlanmaktadır. Genel olarak aşağıdaki kişiler bayram ikramiyesi almaktadır:
-
SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı emeklileri
-
Malulen emekliler
-
Vazife malullüğü aylığı alanlar
-
Ölüm aylığı alan dul ve yetimler
-
Şeref aylığı alan gaziler ve şehit yakınları
-
65 yaş aylığı alanlar
-
Sürekli iş göremezlik geliri alanlar
-
EYT kapsamında emekli olanlar
Bayram İkramiyesi Tutarı
İlk uygulamaya geçtiği 2018 yılında bayram ikramiyesi 1000 TL olarak belirlenmişti. Ancak ekonomik gelişmelere ve enflasyon artışına paralel olarak bu tutar zamanla güncellenmiştir. 2023 yılında ikramiye tutarı 2000 TL olarak uygulanmış, 2024 yılı itibarıyla ise 3000 TL olarak belirlenmiştir. Bu ödeme bayramlardan önce genellikle Mayıs (Ramazan) ve Temmuz (Kurban) aylarında yapılır.
Bayram İkramiyesi Vergiye Tabi mi?
1. Vergisel Statü: Gelir Vergisi Kanunu Kapsamı
Türkiye’de gelirlerin vergilendirilmesi Gelir Vergisi Kanunu (GVK) kapsamında yapılır. GVK’ya göre gerçek kişilerin elde ettikleri kazançlar ve iratlar vergiye tabi tutulur. Bu kapsamda ücret, serbest meslek kazancı, gayrimenkul sermaye iradı gibi gelir unsurları ayrıntılı olarak tanımlanmıştır.
Ancak emekli aylığı, sosyal yardımlar ve sosyal güvenlik sisteminden kaynaklı ödemeler bazı istisnalar kapsamında tutulmuştur. Bayram ikramiyesi, GVK anlamında bir “ücret” ya da “ticari kazanç” değildir. Bu ödeme, sosyal güvenlik hakkı kapsamında değerlendirilir.
2. Gelir Vergisinden İstisna Durumu
Bayram ikramiyesi, doğrudan devlet tarafından ve sosyal güvenlik sistemi aracılığıyla yapılmakta olup, bu nedenle herhangi bir vergi kesintisine tabi değildir. SGK tarafından yapılan açıklamalara göre bu ödeme net tutar olarak yapılır ve gelir vergisi, damga vergisi, SGK primi veya başka bir kesinti yapılmaz.
Ayrıca bu ikramiyeler, emeklilerin yıllık gelir beyanına da dahil edilmez. Dolayısıyla gelir vergisi beyannamesi verirken bu ödemelerin belirtilmesine veya vergilendirilmesine gerek bulunmamaktadır.
Bayram İkramiyesinin Vergisel Avantajları
Bayram ikramiyesinin vergiden muaf olması, özellikle sabit ve düşük gelirli emekliler açısından önemli bir avantaj sunmaktadır. Bu muafiyetin sağladığı başlıca faydalar şunlardır:
-
Tam Net Ödeme: Emekli, dul, yetim veya hak sahibi kişi, hesaplanan ikramiye tutarını kesintisiz şekilde tam olarak alır.
-
Ekstra Yük Getirmez: Vergi kesintisi olmaması, devletin bu yardımı “sosyal transfer” mantığıyla gerçekleştirdiğini gösterir.
-
Ayrım Gözetilmez: Tüm hak sahiplerine aynı miktarda ve kesintisiz ödeme yapılması, adalet ve eşitlik ilkesine uygunluk sağlar.
Bayram İkramiyesi ile İlgili Hukuki Dayanaklar
Bayram ikramiyesi ödemesi, 2018 yılında 7143 sayılı Torba Yasa ile GVK ve SGK Kanunu’na geçici hükümler eklenerek yasal zemin kazanmıştır. Daha sonra bu ödeme, Cumhurbaşkanı Kararları ile tutar bazında güncellenmiştir.
İlgili hukuki düzenlemelere göre bu ödeme, sosyal yardım mahiyetinde olduğundan gelir olarak kabul edilmez ve dolayısıyla vergiye tabi tutulmaz. Anayasa’nın “sosyal devlet” ilkesi kapsamında bu ödemeler, vatandaşların bayram ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olmak amacıyla yapılmaktadır.
Diğer Ödemelerle Karşılaştırma
Bayram ikramiyesi, işverenlerin çalışanlarına bayramda verdiği prim, ikramiye veya avans ödemeleriyle karıştırılmamalıdır. İşveren tarafından yapılan ikramiyeler, ücret kapsamında değerlendirilir ve gelir vergisi, SGK primi gibi kesintilere tabidir.
Bu noktada önemli ayrım şudur:
-
Devletin emekliye verdiği bayram ikramiyesi → Vergiye tabi değil
-
İşverenin çalışanına verdiği bayram ikramiyesi → Vergiye tabi
Bayram İkramiyesi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
1. Bayram ikramiyesi banka hesabıma eksik yattı, neden olabilir?
İkramiyenin tam yatmaması genellikle ölüm aylığı alan dul ve yetimler için söz konusu olur. Aylık hissesi oranında ödeme yapılır.
2. Bayram ikramiyesinden SGK borcu olanlar kesintiyle karşılaşır mı?
Hayır. SGK, bayram ikramiyelerini borç mahsubu yapmaksızın öder. Yani herhangi bir borçtan dolayı bu ödeme haczedilemez veya kesilemez.
3. Bayram ikramiyesi nafaka borcundan dolayı kesilir mi?
Hayır. Bu ödeme sosyal yardım niteliği taşıdığı için nafaka, haciz ya da icra işlemiyle karşı karşıya kalmaz.
Vergisiz Destek Aracı
Bayram ikramiyesi, Türkiye’de emeklilere ve sosyal güvenlik hak sahiplerine sağlanan önemli bir sosyal destek aracı olup, hiçbir vergiye tabi değildir. Devletin sosyal transfer anlayışıyla yürüttüğü bu uygulama, ekonomik olarak zorlanan bireylerin bayram dönemlerinde bir nebze olsun rahatlamasını sağlamaktadır.
İlgili yasal düzenlemeler ve uygulamalar doğrultusunda bu ödeme, tamamen vergiden ve kesintiden muaftır. Vergi sistemimiz açısından da sosyal devlet ilkesine uygun, vatandaş odaklı bir yaklaşımın önemli bir örneğidir.
